Η ομάδα των μαθητών κατεβαίνει σχεδόν τρέχοντας τα 60 μικρά απότομα σκαλοπάτια του καταφυγίου. Κρατιούνται από το συρματόσχοινο υποστήριξης την ώρα που στάζει νερό από την οροφή και οι διαδοχικές εκρήξεις από τους βομβαρδισμούς είναι εκκωφαντικές. Κλάματα και κραυγές καλύπτουν το βουητό του ωστικού κύματος. Το σκηνικό προέρχεται από μία πολεμική σκηνή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Θα μπορούσε όμως να αποτελέσει ένα μέρος της ξενάγησης των γερμανικών καταφυγίων που βρέθηκαν στα υπόγεια του αμερικανικού κολλεγίου Ανατόλια της Θεσσαλονίκης.
Στις αρχές Οκτωβρίου, στο κολλέγιο πραγματοποιήθηκε το συνέδριο με τίτλο “Filling the Void” (Kαλύπτοντας το Kενό), με τη συμμετοχή Ελλήνων και Γερμανών επιστημόνων. Αυτό που συζητήθηκε έντονα είναι με ποιoν τρόπο η Ιστορία, μέσω των γεγονότων και των χώρων μνήμης, μπορεί να πλησιάσει τον επισκέπτη και κυρίως στον εκπαιδευόμενο νέο, μαθητή ή φοιτητή. Το συνέδριο στηρίχτηκε σε μία ιδέα, ένα project. Την αξιοποίηση των καταφυγίων που κατασκεύασαν οι Γερμανοί στα υπόγεια του Ανατόλια, το οποίο είχαν επιτάξει και μετέτρεψαν σε διοικητήριό τους, από το 1941 έως το 1944. Σκοπός της ιδέας είναι ο επισκέπτης να γίνει συμμέτοχος σε όσα προβάλλει ο χώρος μνήμης και να μην μείνει ένας παθητικός αναγνώστης κειμένων που θα ενημερώνουν για τα γεγονότα αυτά. Πρωτοποριακό.
«Αυτό που κάνουμε είναι απλώς μία έκφανση μιας εντελώς διαφορετικής φιλοσοφικής προσέγγισης στην εκπαίδευση», εξηγεί ο πρόεδρος του Ανατόλια, Πάνος Βλάχος. Άλλωστε η εμπλοκή του επισκέπτη στην Ιστορία και αυτό το εκπαιδευτικό σύστημα είναι το βασικό που ακολουθείται στο κολέγιο. «Εμείς πήγαμε ένα βήμα παραπάνω σε μια συναισθηματική νοημοσύνη, να επικοινωνείς καλά, να αντιλαμβάνεσαι το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεσαι, να δουλεύεις σε ομάδες», συμπλήρωσε.
Το ένα καταφύγιο του Ανατόλια είναι το πιο επιβλητικό. Η μία είσοδός του συνδέεται με 60 μικρά σκαλοπάτια και απότομη κάθοδο 20 μέτρων. Η στοά πλάτους ενός μέτρου και ύψους μόλις 1,80 μέτρου οδηγεί σε τρεις διαφορετικούς χώρους. Εκτιμάται ότι εκεί οι Γερμανοί θα οδηγούσαν τις οικογένειες των μελών του επιτελείου τους σε περίπτωση βομβαρδισμών. Οι εργασίες δεν είχαν ολοκληρωθεί και αυτό φαίνεται από το γεγονός ότι τα μπάζα στους δύο χώρους δεν έχουν απομακρυνθεί. Το δεύτερο καταφύγιο έχει επιφάνεια 55 τετραγωνικών και περιλαμβάνει δύο χώρους – δωμάτια που κλείνουν με θεόρατες μεταλλικές πόρτες. Μπορεί να είναι καλυμμένες από σκουριά, ωστόσο οι τρεις μοχλοί ασφαλείας παραμένουν λειτουργικοί. Μπορούν να κλειδώσουν και φανερώνουν ότι εκεί ήταν κρυμμένα πολλά μυστικά. Ή ακόμη και χρήματα, καθώς οι χώροι έχουν εικόνα θησαυροφυλακίου.
Η εικόνα των καταφυγίων είναι εντυπωσιακή, μοιάζει με τις στοές των οχυρών της γραμμής Μπέλλες και Ρούπελ και θεωρείται δεδομένο ότι θα κεντρίσει το ενδιαφέρον του επισκέπτη. Μέχρι εκεί όμως. Τα ιστορικά γεγονότα, δηλαδή πώς κατασκευάστηκαν τα καταφύγια και γιατί, τι είχε συμβεί στο Ανατόλια την περίοδο της κατοχής, όπως και το ότι 90 Εβραίοι μαθητές και δάσκαλοι του κολλεγίου οδηγήθηκαν στα κρεματόρια, δύσκολα θα αφομοιωθούν με μία απλή γραπτή ή προφορική αναφορά. Στο σημείο αυτό έρχεται πάλι η ιδέα να βρεθεί ο μαθητής ή ο φοιτητής μέσα στα γεγονότα.
κείμενο Κώστας Καντούρης
πηγή:
