Η εικόνα των 80s και 90s, με τις παρέες που συγκεντρώνονταν για να πιουν καφέ και να δουν τις επίδειξεις τάπερ, είναι βαθιά ριζωμένη στη μνήμη μας. Οι νοικοκυρές έκαναν τις αγορές τους, κάποιες φορές και από ντροπή, ενώ το εργοστάσιο της Tupperware στη Θήβα έπαιξε για χρόνια πρωταγωνιστικό ρόλο στην ελληνική βιομηχανία. Ωστόσο, οι καιροί έχουν αλλάξει. Το πλαστικό δεν έχει πια την ίδια ζήτηση, και η Tupperware, ακολουθώντας τη γενική τάση της αποβιομηχάνισης, έβαλε το δικό της λουκέτο.
Η Tupperware δεν είναι όμως η μόνη ιστορική βιομηχανία που έκλεισε. Μαζί της και πολλές άλλες εταιρείες που υπήρξαν το σύμβολο της «Made in Greece» εποχής. Από τη Γιούλα που παρήγαγε τα αγαπημένα γυάλινα σκεύη, στην Pitsos, την Pirelli, την ΤΕΟΚΑΡ, τη Frigoglass και άλλες, πολλές από αυτές οι εταιρείες δεν άντεξαν την πίεση του ανταγωνισμού και τις αλλαγές της αγοράς.
Η χρυσή εποχή της βιομηχανίας και το λουκέτο στις μεγάλες εταιρείες:
Αν το εργοστάσιο της Tupperware ήταν μια εικόνα μιας άλλης εποχής, η αποβιομηχάνιση της χώρας και η μεταβολή στις προτιμήσεις των καταναλωτών «έσβησαν» πολλές άλλες βιομηχανίες που κάποτε αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής παραγωγής. Η Γιούλα, που ήταν για δεκαετίες η μεγαλύτερη υαλουργία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, έκλεισε το 2023 μετά από 77 χρόνια λειτουργίας. Η εταιρεία, που είχε αναδειχθεί σε κολοσσό με εξαγωγές σε περισσότερες από 80 χώρες, δεν άντεξε το υψηλό ενεργειακό κόστος και τις δυσκολίες στον ανταγωνισμό. Το ράγισμα του γυαλιού από το λουκέτο της Γιούλα σήμανε το τέλος μιας εποχής για την ελληνική βιομηχανία.
Η Πίτσος, που μπήκε σε κάθε ελληνικό σπίτι με τα ψυγεία της και τις ηλεκτρικές συσκευές της, ακολούθησε μια παρόμοια πορεία. Ενώ από το 1940 είχε κατακτήσει την ελληνική αγορά, το 2021 η Bosch Siemens Hausgeräte (BSH) αποφάσισε να κλείσει το εργοστάσιο στου Ρέντη. Παρά τις προσπάθειες για αναβίωση, η Πίτσος είχε πια χάσει τη δυναμική της και το παραμύθι της ολοκληρώθηκε.
Η ιστορία της Pirelli και της TEOKAR
Η Pirelli, γνωστή για τα ελαστικά της, είχε το δικό της εργοστάσιο στην Πάτρα, το οποίο έβαλε λουκέτο το 1991 και μετακόμισε στην Τουρκία. Αιτία, κατά πολλούς, ήταν η συνεχής πίεση από τις εργατικές κινητοποιήσεις και η απόφαση της κυβέρνησης να επαναπροκηρύξει διαγωνισμούς για τις προμήθειες ελαστικών. Παρά τις εξαιρετικές υποδομές του εργοστασίου, το υψηλό κόστος παραγωγής και η αλλαγή των συνθηκών οδήγησαν στην απόφαση της μετακίνησης.
Μια άλλη θρυλική ελληνική βιομηχανία ήταν η TEOKAR, η οποία άρχισε να παράγει αυτοκίνητα στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’70. Η συνεργασία με την Nissan, που ξεκίνησε το 1979, έφερε στην παραγωγή τα διάσημα Datsun και Nissan Sunny. Όμως, λόγω των πολιτικών και οικονομικών πιέσεων, το εργοστάσιο σταμάτησε να λειτουργεί το 1995 και το όνειρο του «ελληνικού» αυτοκινήτου τελείωσε.
Το μαλακτικό Quanto: Ένα ακόμη λουκέτο
Ένα ακόμη χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το εργοστάσιο της Reckitt Benckiser στη Χαλκίδα, το οποίο έκλεισε το 2022, μετά από πολλά χρόνια λειτουργίας. Εκεί παραγόταν το διάσημο μαλακτικό Quanto, το οποίο αγαπήθηκε από τους καταναλωτές για το χαρακτηριστικό του άρωμα που θύμιζε ελληνικά νησιά. Το Quanto ήταν για χρόνια το hero product της βρετανικής πολυεθνικής και είχε μια ιδιαίτερη θέση στην ελληνική αγορά. Η απόφαση της Reckitt Benckiser να κλείσει το εργοστάσιο στην Ελλάδα ήρθε στο πλαίσιο της αναδιάρθρωσης και της μεταφοράς παραγωγικών διαδικασιών σε άλλες περιοχές.
Τα λουκέτα και η επίδραση στην ελληνική οικονομία
Η πτώση αυτών των βιομηχανιών είχε τεράστιες συνέπειες για την ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με εκθέσεις, στις δεκαετίες του 1980 και του 1990 έκλεισαν περισσότερες από 26.000 επιχειρήσεις στον μεταποιητικό τομέα και χάθηκαν 160.000 θέσεις εργασίας. Ο λόγος για αυτό το κλείσιμο είναι πολύπλοκος: από τις πολιτικές της κυβέρνησης και της ΕΕ, μέχρι τις αλλαγές στην παγκόσμια αγορά και τις δυσκολίες στην αναβάθμιση των βιομηχανιών.
Η οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 αποτέλεσε την κατακλείδα μιας ήδη δύσκολης πορείας. Η αποβιομηχάνιση που είχε ξεκινήσει ήδη από τη δεκαετία του ’80 επιτάχυνε τη διαδικασία, αφήνοντας πίσω της εργοστάσια που κάποτε αποτέλεσαν στήριγμα για την ελληνική παραγωγή.
Η λήξη μιας εποχής
Αυτά τα λουκέτα, όπως το τελευταίο της Tupperware και η κλείσιμο της Γιούλα, αποτελούν το τέλος μιας εποχής για την ελληνική βιομηχανία. Η «Made in Greece» φράση, που κάποτε ήταν συνώνυμο της ποιότητας, σβήνει, αφήνοντας πίσω της ένα κενό που είναι δύσκολο να γεμίσει. Ωστόσο, η ελληνική οικονομία προχωρά μπροστά, προσαρμόζεται σε νέες πραγματικότητες και προσπαθεί να αναπτύξει νέες επιχειρηματικές και παραγωγικές δραστηριότητες. Το παρελθόν όμως, θα παραμείνει πάντα στις μνήμες μας.
